Kịch nói là má»™t mảng nghệ thuật khó của nghệ thuật sân khấu . Khó vì nhiều lý lẽ, vì trong khuôn khổ hạn hẹp của sân khấu , kịch thể hiện ná»™i dung vá»›i tất cả mọi diá»…n biến của cốt truyện muốn chuyển tải . Ở phần sân khấu hạn hẹp Ä‘ó, người nghệ sÄ©- diá»…n viên phải đốt cháy chính mình trong vai diá»…n , nghÄ©a là phải sống thật vá»›i vai diá»…n của mình. Chỉ cần má»™t gượng mình là hỏng vai hay nhạt nhẽo.

Tối nay được xem Ná»­a đời ngÆ¡ ngác ở sân khấu Hoàng Thái Thanh . Dàn diá»…n viên rất ít , chỉ có 7 nhân vật in trên tờ poster. Tôi Ä‘ã quen vá»›i sân khấu này cÅ©ng nhÆ° quen hầu hết vá»›i các diá»…n viên ở Ä‘ây . Quen không dám nói là thân nhÆ°ng hầu nhÆ° các vở diá»…n đều được xem , có vở đến 3 lần mà không chán , cho nên tôi dám tá»± nhận là quen vì thế ….

Anh Thành Há»™i Ä‘ón tôi ở sảnh ngoài vá»›i lời giá»›i thiệu dí dỏm về mảng thiết kế lạ trÆ°á»›c cá»­a ra vào . Đó là má»™t cái lồng chụp hai con gà tre, má»™t chuồng nhỏ trong Ä‘ó có má»™t chú heo mọi xinh nhÆ° đồ chÆ¡i, và những đồ dùng của má»™t vùng đồng bằng sông nÆ°á»›c. Anh kéo tôi đến má»™t góc sảnh và chỉ cho tôi xem má»™t cái nồi nhôm cÅ©, nham nhở vết khói ám và những khứa cá kho giả cháy Ä‘en và bảo Ä‘êm nào tụi em cÅ©ng đập thì làm sao mà dùng nồi đất chị Æ¡i ! …

Vòng ánh sáng mờ nhạt và những tiếng gọi vang vang Lê Æ¡i! Út Æ¡i! Anh TÆ° Æ¡i! Anh Hết Æ¡i …..Ä‘ã kéo cả khán phòng vào vở kịch không quá nhiều tình tiết nhÆ°ng lại khiến người xem có thể khóc cười vá»›i những mảng đời buồn bã trong vở kịch .

Chị Ái NhÆ° lần này không vào những vai khổ hay dí dỏm mà là vai má»™t bà Mẹ- Má»™t bà Mẹ có của ở quê và của cải lá»›n nhất của Bà là hai cô con gái – Dù ở vai nào Chị cÅ©ng có thể làm người ta cười hay khóc vá»›i Chị. Cái khéo của Chị là ở từng vai diá»…n Chị Ä‘ã thể hiện nhân vật bằng chính tuổi tác hay tính cách của nhân vật . Má»™t bà Mẹ không ác nhÆ°ng không hiền. Bà phải giữ Ä‘úng má»±c cái đạo đức mà Cô con gái lá»›n Ä‘ã lấy mất sau khi bỏ nhà theo trai , cái đạo đức từ xÆ°a của Ông Bà mình Ä‘ã dạy : Môn đăng há»™ đối . Bà lạnh lùng đến tàn nhẫn khi phất cái nón vào góc khuất nhÆ° má»™t sá»± tình cờ nhÆ°ng hữu ý sau khi buông má»™t câu: Chết cÅ©ng đừng cho tôi thấy mặt …Vậy mà chính Bà lại phải nhờ đến cô Út Lý dùng cái mẹo Bà chết để nhìn thấy mặt cô Lê …

Nếu không là Mẹ chắc khó lòng để chia sẻ vá»›i Bà Hai và có thể nghÄ© Bà là người ích ká»·. Mà không ích ká»·, bá»±c tức sao được khi công Bà nuôi cô con gái lá»›n Hai Lê được trắng da , dài tóc nhÆ° thế để Ä‘ùng má»™t cái Cô bỏ nhà theo má»™t anh chèo Ä‘ò,má»™t cái nghề chẳng có chút tÆ°Æ¡ng lai . Mọi sá»± giận dá»—i ấy Bà trút cả vào cô Út , dá»—i từng cách chê tách trà đậm lợt, dá»—i từng cách đặt chén cÆ¡m vì miếng cá kho chẳng vừa miệng . Chê hay là Ä‘ang nhá»› , nhá»› đến quay quắt nhÆ°ng cÅ©ng giận đến ứ lòng. Cái đạo đức mà Bà có, cái danh giá mà gia Ä‘ình Bà Ä‘ang có bá»—ng chốc bị cái anh chàng TÆ° Nhá»› kia dem Ä‘i má»™t cách dá»… dàng quá. Vì thế khi Lê xảy thai, nhìn cách Bà hốt hoảng, hốt hỏang mà dứt khóat : Không phải, chỉ là con Lê có tháng , có tháng, biết chÆ°a? HÆ¡n ai hết Bà hiểu đằng sau câu nói ấy của Bà , tai nạn ấy của Lê lại là má»™t Ä‘iều may cho gia Ä‘ình Bà…

Trong căn nhà ấy, hai mảnh đời cô quạnh vẫn sống vá»›i nhau, vẫn thÆ°Æ¡ng yêu nhau nhÆ°ng vẫn cứ giận nhau . Giận cô chị mà dá»—i qua cô em, cô Út vì thÆ°Æ¡ng chị cÅ©ng giận Mẹ và vô tình rÆ¡i vào sá»± chống đối ngầm .

Sá»± trở lại của Hồng Ánh nhÆ° má»™t nét son trong vở kịch. Cô mặn mà, đằm thắm hÆ¡n nữa . Cách dùng từ rất Nam bá»™, cách Ä‘i đứng , cách diá»…n xuất của Cô nhÆ° chẳng diá»…n mà là chính Cô Ä‘ang là Út Lý. Má»™t Út Lý chân chất , má»™c mạc , giản Ä‘Æ¡n đến lạ lùng . Cô lo cho chị,Cô càu nhàu Mẹ, xin Mẹ tha cho chị , rồi lại vẩn vÆ¡ nói lầm thầm những câu bâng quÆ¡, thật có duyên hết sức .

NhÆ°ng khen Ái NhÆ° hay Hồng Ánh chẳng qua cÅ©ng chỉ là chuyện thừa. Chuyện hôm nay là Út Lý Ä‘ã thay Mẹ và Chị mà trả cái nợ Ân tình cho anh TÆ° . Trả âm thầm, tá»± nguyện mà trả. Trả từ thời còn xuân sắc đến khi phát hiện ra mình Ä‘ã rụng mất má»™t cái răng . Ở dÆ°á»›i quê, 38 tuổi thì Ä‘ã coi nhÆ° gái già , tuổi xuân thì Ä‘ã mất . Cô làm ban đầu chẳng qua chỉ không muốn ai oán gia Ä‘ình mình, NhÆ°ng cái tình ấy Ä‘ã trở thành tình thật . Cô Ä‘ã quá vui khi nghe cậu bé nói về trách cá kho , Ä‘óa quỳnh hÆ°Æ¡ng nở hay dọn dẹp nhà cá»­a cho cha con anh TÆ°. Tình yêu ấy bùng cháy khi Cô tốc cái mền chui vào và  ôm chòang lấy anh TÆ° mà hỏi Em Ä‘ã trả cho anh mười mấy năm mà anh cÅ©ng chÆ°a tha cho chị Lê sao . Cô bÆ¡ phờ, cô hốc hác, cô thất thần khi bị khÆ°á»›c từ. Cái Ä‘au ấy chẳng phải cô tiếc thời gian Ä‘ã mất mà vì cô sợ cô sẽ mất chính người Ä‘àn ông mình yêu .

Rồi để khẳng định hay tìm kiếm mà  Út Lý tạo nên má»™t hiện trường giả, nhìn Cô lui cui xếp lại Ä‘ôi dép sao cho có vẻ giống cách má»™t người leo giếng . Đôi dép xô lệch, Nhìn cô nóng nảy , lầm bầm…lần này mà không được thì chết mẹ cho rồi …Và có thấy cô van xin Lê nói lời xin lá»—i vá»›i anh TÆ° để xóa Ä‘i ná»—i Ä‘au dày vò hÆ¡n muời năm trong lòng người Ä‘àn ông ấy  …Xóa Ä‘i cái cÅ© để phải chăng TÆ° có thể chấp nhận Cô dá»… dàng hÆ¡n… Không cười được mà rÆ¡i nÆ°á»›c mắt . Có cái gì Ä‘ó òa vỡ trong Cô, mười mấy năm Ä‘ã trôi qua, còn có thêm mười mấy năm nữa sao ? Mà có còn thời gian để thêm mười mấy năm nữa không ? Cho nên khi bà Hai chấp nhận, Cô cười mím chi rồi mếu . Mếu Ä‘ôi khi cÅ©ng để biểu lá»™ cảm xúc vui mừng . Chẳng phải “ Khi vui muốn khóc, buồn tênh lại cười”,Ä‘ó sao ?

Có những tiếng thở dài câm lặng của vở kịch:  Vừa vui vì tin vợ mình có thai Ä‘ã chợt Ä‘au vì má»™t sá»± bắt bá»› vô lý để đến khi về thì vợ Ä‘ã lấy chồng khác và con thì Ä‘ã bị vứt ngòai bãi rác . Ná»—i Ä‘au ấy thành ná»—i hận không nguôi trong lòng người Ä‘àn ông chất phác TÆ° Nhá»›. Anh ray rứt mãi vá»›i những đổ vỡ đến vá»›i mình nhanh nhÆ° má»™t cÆ¡n bão. Bão Ä‘ã tan, các thứ tá»± Ä‘ã được lập lại. Cô em vợ ngày ngày chăm chút cho anh thay cho khỏang trống vợ anh để lại cÅ©ng không làm anh xao lòng. Thật ra, TÆ° Nhá»› Ä‘ã yêu Út Lý nhÆ°ng hình nhÆ° trong ná»—i cay đắng của quá khứ, anh vẫn nghÄ© rằng mình chỉ yêu Lê chứ không yêu Lý . Phải đợi đến khi nghe tin Út Lý ngã giếng và Ä‘ã chết   anh má»›i hiểu té ra bao lâu nay, những Ä‘iều anh chối bỏ chính là lúc trái tim anh nồng nàn nhất .

Ngây ngô đến buồn cười là anh chàng Hết . Tặng cô gái mình yêu cái lược chÆ°a đủ, anh còn cố nghÄ© ra má»™t món quà tặng khác là cây lược chải chí . NhÆ°ng Ä‘au Ä‘áu và chất ngất trong lòng anh là lời hẹn sẽ làm cho Út Lý má»™t cái võng . Tay cầm tông Ä‘Æ¡ và kéo há»›t tóc thì anh thợ há»›t tóc kia làm sao có thể Ä‘óng được cái võng cho người yêu . Thế mà trong ngày cÆ°á»›i của mình, anh vẫn mang đến cho Út Lý cái võng và vẫn ngu ngÆ¡, chân thành “Nếu em bằng lòng và bảo tôi đừng lấy vợ, tôi sẽ không cÆ°á»›i Hoài nữa mà cÆ°á»›i em…” Chất phác đến thế và Ä‘au nhức nhối khi thấy TÆ° Nhá»› cÅ©ng yêu Lý, nhÆ°ng anh vẫn đủ trí khôn để nhắc TÆ° Nhá»› rằng : Nếu anh có con gái và nuôi cho nó trắng da, dài tóc, rồi người ta đến dắt nó Ä‘i không má»™t lời xin hỏi cÆ°á»›i,cÅ©ng không má»™t lời xin lá»—i anh có tha không?”. Anh Ä‘ã xoáy vào Ä‘úng cái lá»—i tầy trời của TÆ° Nhá»› và ná»—i Ä‘au của bà Hai . Anh có vẻ hiểu biết . Có phải vì vẻ hiểu biết nhÆ°ng chÆ°a nói ra của Anh Ä‘ã làm bà Hai thẫn thờ : Đám cÆ°á»›i sao mà phải vặn nhạc chi cho to vậy, ồn ào chòm xóm . Bà Ä‘ang bá»±c tiếng nhạc xập xình hay tiếc cho cô Út nhà mình Ä‘ã vuá»™t khỏi tay má»™t chàng rể tuy có vẻ khù khờ nhÆ°ng không để xẩy ra chuyện nhÆ° TÆ° Nhá»› ….

Và Hoài , tuy Ä‘ã về làm vợ anh Hết nhÆ°ng cô vẫn hiểu cái hồn của Hết chẳng ở bên cô. Cô Ä‘ã chẳng cố tình nghÄ© rằng cái võng anh ấy làm cho Cô thay vì cho Út Lý sao , và có ai chắc bên trong cái vẻ hạnh phúc kia là những tiếng thở dài .

Điểm xuyết cho vở kịch những nụ cười là cô Lan Dzẹo vá»›i tất cả những gì vô duyên, lắm chuyện nhất . NhÆ°ng nếu thiếu cô thì hình nhÆ° vùng quê ấy thiếu má»™t làm gió . Vì tất cả tÄ©nh quá, tÄ©nh và buồn.

Ná»­a đời ngÆ¡ ngác. Có phải chăng Lê, Lý, TÆ° Nhá»›, Hết, Hòai và cả bà Hai nữa Ä‘ã để phí hòai ná»­a đời của mình và ngÆ¡ ngác kiếm tìm trong suốt ná»­a đời Ä‘ó. Người kiếm tìm những danh giá của xã há»™i, của bản thân, đợi mười mấy năm má»™t lời xin lá»—i của TÆ° Nhá»› để xã há»™i có thể quên Ä‘i cái hÆ° của con gái mình ( Bà Hai ), người kiếm tìm má»™t tình yêu những tưởng không bao giờ quên được( TÆ° Nhá»›) , kẻ ngÆ¡ ngác vì Ä‘ã trôi hết mười mấy năm mà không hiểu mình Ä‘ã được cái gì ( Út Lý ) và ná»­a đời ngậm ngùi yêu da diết má»™t người chỉ xem mình nhÆ° bạn ( Hết ) …

Vở kịch buồn nhÆ°ng có hậu . Những nhân vật khác không nổi bật nhÆ°ng cÅ©ng không mờ nhạt, có cười nhÆ°ng chỉ cười nhè nhẹ, cái cười thâm thúy sau khi nghe má»™t câu ý nghÄ©a . Và những Ä‘uổi bắt ấy tuy có nghiệt ngã, có Ä‘au khổ nhÆ°ng sao vẫn cứ nhÆ° má»™t Ä‘óa Quỳnh trắng muốt tỏa hÆ°Æ¡ng ngan ngát trong Ä‘êm …

Và sau Cánh đồng bất tận, má»™t tác phẩm nữa của Nguyá»…n ngọc TÆ° lại được chuyển thể thành kịch. Tiếng gọi Út Æ¡i vẫn còn vang vọng trong đầu dù cánh màn nhung Ä‘ã khép lại. Cám Æ¡n những diá»…n viên Ä‘ã thổi hồn nhân vật trong truyện thành đời thường và Ä‘ã cho chúng tôi những phút giây được sống vá»›i những nhân vật ấy..

Dzoãn Vân

Đêm 31 tháng 10.2010.